Chreptowicz Adam (1768–1846), filantrop i mecenas. Najstarszy syn kanclerza Joachima i Konstancji z Przeździeckich, kształcił się w Szkole Głównej Wileńskiej. Później wiele podróżował po Niemczech, Danii i Anglii, interesując się zwłaszcza górnictwem. Był rotmistrzem kawalerii narodowej i posłem nowogrodzkim na sejm czteroletni od r. 1790. W czasie insurekcji był adiutantem gen. Mokronowskiego. Po rozbiorach, z ramienia Uniw. Wil. został wizytatorem szkół i członkiem komisji sądowo-edukacyjnej. W r. 1812 rozkazem Napoleona mianowany był członkiem Izby Administracyjnej departamentu wileńskiego. W r. 1813 był członkiem komisji gubernialnej tymczasowej, działającej do czasu powrotu władz rosyjskich w Wilnie. Był również prezesem wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności (1834) i wiceprezesem wileńskiego Tow. Typograficznego. Człowiek światły i miłośnik nauk, pomnożył do 15.000 tomów księgozbiór ojcowski, przewieziony wbrew testamentowi ojca z Warszawy do Szczors, dokąd chętnie zapraszał profesorów i młodych pracowników na polu naukowym. Jego staraniem wydano z rękopisów biblioteki szczorsowskiej »Pamiętniki Samuela Maskiewicza«. Założył szkołę parafialną w Niehniewiczach i nieco później szkołę wzajemnego nauczania systemem Lancastra w Szczorsach. Zniósł karę cielesną dla włościan, rozwijał urządzenia, zaprowadzone przez ojca, a mające na celu dobro poddanych. Obniżył znacznie czynsze, zmniejszył powinności włościan i założył dla nich kasę oszczędności. Wszelką robociznę potrącano w czynszach. Zmniejszył ilość szynków i roztoczył nad nimi ścisły dozór. Pierwszy na Litwie zaprowadził płodozmian oraz szlachetne rasy inwentarzy. Entuzjastyczną ocenę jego filantropijnej i oświatowej działalności spotykamy w korespondencji filomatów i pamiętnikach Puzyniny. Nieszczęśliwy w pożyciu małżeńskim z Marią Granowską, która go porzuciła, ażeby wyjść za Aleksandra Zamoyskiego a później za ks. Kazimierza Lubomirskiego, zmarł w r. 1844 bezpotomnie w Wiszniewie.

Jankowski, Powiat Oszm., Pet. 1896, I; Morawski, Kilka lat młodości, W. 1924; Puzynina, W Wilnie i w dworach, Wil. 1927; Korespondencja Filomatów, Kr. 1913; Downar Zapolskij, Stranica iz istorii kriepostnogo prawa, Moskwa 1906; Iwaszkiewicz, Litwa w r. 1812, Kr. 1912; Enc. Rolnictwa.          

Janusz Iwaszkiewicz